Carthografie in Wenen, laatste dag + evaluatie

De derde en laatste dag van de conferentie, met 4 sessies op het programma, waarvan ik helaas de laatste moet laten schieten: het vliegtuig wacht niet totdat de conferentie is afgelopen. Maar met de snelheid waarmee de presentaties langskomen is er nog genoeg leuks om naar te kijken en te luisteren, en valt er nog genoeg te praten.

Weer valt op dat in veel presentaties de oude kaarten worden vergeleken met recente kaarten, zoals die van Google Maps. Veel onderzoekers blijken hetzelfde idee na te streven: aan de hand van stabiele punten, zoals kerken, de oude kaart over de moderne kaart leggen, en zo "in kaart" te brengen hoe in de loop der tijd het landschap en het landgebruik is veranderd. Maar ieder doet dat vanuit een andere achtergrond: er zijn hydrografen die de verschuivingen in de dieptes van waterwegen onderzoeken, anderen willen de vergelijkingen inzetten om te achterhalen welke grond wel en niet geschikt is voor bijvoorbeeld bebouwing, en weer anderen proberen interessante plekken voor archeologisch onderzoek te vinden. Ook het onderwijs blijkt een interessante doelgroep voor historische kaarten: met digitale technieken kan zowel het vak Geschiedenis als het vak Aardrijkskunde aantrekkelijker worden gemaakt voor leerlingen.

Naast deze presentaties over vergelijkend onderzoek waren er een drietal afwijkende, maar zeker ook interessante onderzoeken. De eerste daarvan ging over het gebruik van (historische) geschreven beschrijvingen, om op (historische) kaarten te proberen aan te duiden waar het beschreven onderwerp plaatsvond. Om deze vage omschrijving wat duidelijker te maken: de presentator liet een stukje tekst zien over een aardverschuiving die bij een rivierbedding, in de buurt van een dorp, maar ook redelijk in de buurt van een ander dorp, vlak bij een spoorlijn had plaatsgevonden.
Via empirisch onderzoek proberen de onderzoekers te achterhalen wanneer (nu levende) mensen iets nog "bij een rivierbedding" vinden, of wanneer ze iets "in de buurt van" of "vlak bij" vinden. Op die manier kunnen ze waarschijnlijkheidsgebieden om de dorpen, de rivierbedding en de spoorlijn heen trekken, en het overlappende gebied aanwijzen als het gebied waarin de gebeurtenis waarschijnlijk had plaatsgevonden. Uiteraard geen exacte wetenschap (vooral ook omdat je niet weet of mensen 100 jaar geleden niet een heel ander idee hadden van "vlak bij" of "in de buurt van"), maar desalniettemin een leuk stuk onderzoek.

De tweede "afwijkende" presentatie ging meer over het managen van het proces van digitaliseren van cultureel erfgoed: hoe zijn bestaande managementtechnieken in te zetten. Onder andere werd uitgelegd hoe het bestaande lifecycle-management is te vertalen naar preservation van scans.
De derde presentatie ging over het maken van facsimile's, waarbij het doel was om niet alleen een facsimile te maken van een kaart of globe in z'n huidige, oude staat, maar om te proberen een facsimile te maken van de kaart of globe in z'n oorspronkelijke staat, dus toen hij net gemaakt was.

Vlak voor m'n vertrek heb ik de conferentie geëvalueerd met Rafael Roset van het Cartografisch Instituut van Catalonië (die van de statistieken over downloads van scans na ze gratis op internet te hebben gezet). Zijn ICC en het Nationaal Archief waren de enige twee vertegenwoordigde instituten die zich richten op het bewaren en toegankelijk maken van historisch kaartmateriaal. De andere aanwezigen waren afkomstig van universiteiten of andere onderzoeksinstituten die het beschikbare digitale kaartmateriaal gebruiken in hun onderzoek. En daarom was het juist voor ons zo mooi om te zien waar we het voor doen, de "rechtvaardiging" van onze inzet om kaarten digitaal beschikbaar te maken. Niet alleen omdat het mooie plaatjes oplevert, maar juist ook omdat er een hoop cartografisch geörienteerde onderzoekers zitten te springen om ons materiaal te kunnen gebruiken in hun onderzoek. We zijn zelf dan wel geen onderzoeksinstituut, maar we vormen wel een erg belangrijke schakel in het faciliteren van onderzoek.


Met die mooie conclusie nog vers in het hoofd nu weer terug in een kouder en natter Nederland. Moe maar voldaan zometeen genieten van het slapen in m'n eigen bed. Hoe goed zo'n hotel toch is, er gaat toch niets boven thuis slapen. Morgen rustig de tijd nemen om de rest van de foto's online te zetten, en eens na te gaan of ik niet al te veel storende typfouten in de afgelopen posts heb gemaakt. Het nalezen van de stukjes is er helaas bij ingeschoten, maar ik wilde alle indrukken graag zo vers mogelijk op de blog hebben staan.